Kalandar kelimesi Trabzon’da yılbaşı gününe (13 ocak/24 aralık) ve bugünün gecesinde yapılan eğlenceler ve mahalli takvimde yılın ilk ayına verilen isimdir.
Bir Trabzon manisinde geçen “bekarlar neler çeker, kalandar sovuğunda!” sözlerinden kışın en soğuk günlerine denk gelen kalandar ayını köylülerin pek dışarı çıkmadan evlerinde aileleriyle birlikte geçirdiğini anlayabiliriz. Anadolu’da ve Trabzon dışındaki Karadeniz illerinin mahalli takvimlerinde, ocak ayı için yaygın olarak zemheri terimi kullanılır, aynı gece benzer eğlenceler yapılmakla birlikte kalandar gecesi gezmelerinde oynanılan seyirlik köy tiyatroları için (karakoncoloz ya da momoyer oyunları) rumca yerine farklı bir terminoloji kullanılırdı. Kalandar geceleri, köyün genç ve çocukları, kemençe (bazı köylerde tulum ya da şimşir kaval) eşliğinde horonlar oynayarak toplanır, köydeki tüm evleri tek tek gezerler koliva (misir) fındık, meyva, ceviz vs. toplarlardı. Evlerin önüne gelen çocuklar yine köyden köye değişen ama ana teması benzer bir kalandar tekerlemesi söyler karakoncoloz oyunu adı verilen bir seyirlik oyun oynardı. Bu sırada tek tanrılı dinler öncesinden kalıntısı olan pek çok ritüel gerçekleştirilir özellikle bereket kültü ile ilgili çeşitli tekerlemeler söylenirdi.
Kendi köyüm olan Çaykara İlçesinin Şahinkaya Köyünden bir dörtlükle örneklendireyim;
“kalandar gecesi devlet bacası
tasımı dolduran cennet hocası
doldurtmayan cehennem hocası
üstte erkeği altta dişi”
Mustafa Ayal
Bu Ay: 1821
Toplam : 99237
Toplam Hit : 288458